جام کوردی ـــ دکتر عبدالمطلب رفعت از اساتید دانشگاهی اقلیم کردستان بر این
عقیدە است کە ترکیه برنامه‌های بزرگی برای عراق دارد و آن را بازار بسیار مهمی برای
فروش محصولات خود و دریافت نفت و گاز در قبال فروش آب، می بیند و همچنین از لحاظ سیاسی
می‌تواند عراق را کنترل کند.
دکتر عبدالمطلب رفعت استاد دانشگاه در گرمیان اقلیم کردستان و متخصص محیط زیست و آب، در خصوص مسئله آب در عراق و اهداف ترکیه در ایجاد بحران آب در این کشور و همچنین سکوت بغداد و اربیل در قبال آنکارا و تاثیر این بحران بر محیط زیست عراق به ویژه اقلیم کردستان، گفت: پس از سقوط امپراطوری عثمانی و تاسیس دولت ترکیه در موقعیت جغرافیایی کنونی، مشخص شد که ترکیه بر خلاف سایر کشورهای منطقه، دارای هیچ‌گونه منابع طبیعی ارزشمندی مانند نفت و گاز نیست، بلکه تنها دارای منبع بزرگی از آب است که در آن زمان ارزش چندانی نداشت. بنابراین پس از جنگ جهانی اول و دوم کارشناسان و سیاستمداران ترکیه برنامه‌ریزی کردند که آب را به یک منبع راهبردی مهم تبدیل کنند تا در آینده با نفت رقابت کند. سابقه طرح ساخت و ساز (پروژه گاپ) مربوط به دهه ۱۹۴۰ میلادی است. پروژه‌های مربوط بە رودخانه دجلە و فرات همگی چند منظوره هستند، یعنی نه تنها سدهایی برای ذخیره و جمع آوری آب، بلکه سدهایی با تمام اجزا مانند واحدهای تولید نیروی برق، پروژه‌های آبیاری برای احیای زمین‌های کشاورزی و افزایش بهره‌وری کشاورزی و صنعت پرورش ماهی و همچنین ایجاد مناطق گردشگری مختلف روی سدها می باشد. این اقدامات علاوه بر تخریب برخی از مناطق تاریخی کردستان، برخی دیگر از مناطق مانند حِصْن‌کَیفا ( حسن‌کیف)، شهری در استان ماردین واقع در جنوب شرقی ترکیه را بە زیر سدها فرو خواهد برد.
وی اظهار داشت: اگر به هدف ساخت این سدها نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که ترکیه در آینده اجازە استفادە از آب را بە صورت رایگان نخواهد داد، بلکه عراق را مجبور به خرید برق خواهد کرد و همچنین آن را به عنوان منطقه تجاری برای فروش محصولات کشاورزی خود خواهد دید، پس از آنکه عراق قادر به تامین محصولات کشاورزی نخواهد بود، مجبور خواهد شد برای تامین نیازهای غذایی داخلی، به ترکیه روی آورد. ترکیه از اواسط قرن گذشته شعار "آب در برابر نفت" را مطرح کرده است.
وی افزود: با اتمام سد"جزرە"، ترکیه تمام طرح‌های خود را اجرایی خواهد کرد. علاوە بر این ترکیە می خواهد از طریق شرکت های خود پروژەهای آب و آبیاری در عراق و اقلیم کردستان را در دست بگیرد و حتی در این زمینە توافقات لازم انجام شدە است. همه این‌ها نشان می‌دهد که ترکیه برنامه‌های بزرگی در عراق دارد و عراق را بازار بسیار مهمی برای فروش محصولات خود و دریافت نفت و گاز در قبال فروش آب بە آن می بیند ، همچنین می‌تواند از لحاظ سیاسی عراق را کنترل کند.
عبدالمطلب رفعت استاد دانشگاه گرمیان در اقلیم کردستان و متخصص محیط زیست و آب در ادامە گفت: عراق یک کشور فاقد حاکمیت است و نمی‌تواند با ترکیه مقابله کند، بنابراین در گرفتن حقوق تاریخی خود در رابطە با رودخانه‌های دجله و فرات بسیار نرم عمل کردە است، برخلاف عملکرد سایر کشورهایی که مشکلات مشابهی در رودخانه‌های بین‌المللی دارند، مانند مصر و پاکستان. ترکیه به هیچ توافقنامه و قانون بین‌المللی پایبند نیست و هیچ یک از این توافق نامەها و قوانین را امضا نکرده تا از هرگونه تعهدی اجتناب کند.
وی افزود: ترکیه معتقد است که رودخانه‌های دجله و فرات بین المللی نیستند بلکه متعلق به آن کشور هستند و تنها از مرزهای ترکیه عبور کرده‌اند. از سوی دیگر معتقد است که رودخانه (عاصی) که از سوریە سرچشمه می‌گیرد، یک رودخانه بین المللی است و خواستار حقوق تاریخی خود در این رودخانه است و این یک سیاست دوگانه است.
دکتر عبدالمطلب رفعت تصریح کرد: در حال حاضر عراق کشوری پر از مشکل و فاقد حاکمیت است، بنابراین تنها به این راضی است کە ترکیه در تابستان آب را به میزان مشخصی رها کند، تا بحران آب در این کشور بزرگتر نشود، و تمام سیاست‌های ترکیه در حوزه آب دجلە و فرات را قبول دارد و نه فشاری آورده و نه قصد دارد در دادگاه‌های بین‌المللی شکایت کند تا حقوق تاریخی خود را در مورد آب رودخانه‌ها مطالبه کند.
این استاد دانشگاه افزود: کنترل رودخانه‌های دجله و فرات بحران عظیمی در عراق ایجاد کرده است مانند کاهش درآمدهای مربوط به آب به ویژه در مرکز و جنوب عراق و بیشتر علفزار‌های عراق و نیمی از زمین‌های کشاورزی به دلیل کم آبی به بیابان تبدیل شده‌اند. حتی بین شهرک‌ها و شهرهای عراق بر سر منابع آب و همچنین بین کشاورزان اختلاف ایجاد شده است. مردم جنوب عراق نیز برای نجات از کمبود آب خواستار رهاسازی آب سدهای مرکز و غرب عراق مانند سدهای "سامرا"، "ورار" و "حدیثه" هستند. این امر در سال‌های آینده مشکلات بزرگی را در عراق در همه جنبه‌ها به ویژه اجتماعی ایجاد خواهد کرد و احتمالاً درگیری بین جنوب و مرکز یا اقلیم کردستان و مرکز عراق، پدیدار خواهد شد. در گذشتە عراق سالانه حداقل ۷۵ میلیارد متر مکعب آب در سدها و مخازن ذخیره، در اختیار داشت، اما کنون تنها ۸٪ از این میزان در سدها باقی مانده است. قبلاً آب آزاد شدە از رودخانه‌های دجله و فرات در سال ۲۲ تا ۴۲ میلیارد متر مکعب بود، اما اکنون به کمتر از ۵ تا ٦ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است. این یک فاجعه است و باید منتظر فاجعە عمیقتری باشیم.
این متخصص محیط زیست و آب، گفت: اکنون پروژە گاپ تٲثیر کمی بر منابع زیرزمینی آب در اقلیم کردستان دارد، اما در سال‌های آینده به دلیل سیاست‌های نادرست مدیریت منابع آب، سیاست خارجی ضعیف و تغییرات اقلیمی بە ویژە در اقلیم کردستان، پروژه "گاب" د به صورت غیر مستقیم تاثیر بسیار زیادی بر اقلیم کردستان خواهد داشت، به این دلیل که مردم جنوب و مرکز عراق با کمبود آب و تخریب محیط زیست مواجه می‌شوند و مجبور به مهاجرت به اقلیم کردستان (مهاجرت زیست محیطی) می‌شوند، که در نهایت منجر به تخریب بافت جمعیتی اقلیم کردستان و رقابت بر سر منابع آبی، منابع طبیعی و حتی غذا خواهد شد. از سوی دیگر، ترکیه چندین سد و پروژه بزرگ بر روی رود بزرگ "زی" ساخته است کە بە پروژە چالدران معروف است و تٲثیر بسیار زیادی بر رودخانە "زی" کوچک و منابع آبی زیرزمینی اربیل و اطراف آن خواهد داشت. در حال حاضر ما در اقلیم کردستان با بحران کم آبی مواجه هستیم، اما نسبت به مناطق دیگر عراق وضعیت بهتری داریم. در اقلیم کردستان، ما در مقدار آب مشکلی نداریم، بلکە با مشکل مدیریت منابع آبی مواجە هستیم.