به گزارش جام کوردی، کرمانشاه امروز یکی از استان‌های کشور است که روند پیری جمعیت در آن با شتابی محسوس ادامه دارد.
آمارها نشان می‌دهند حدود ۱۲.۶ درصد از جمعیت دو میلیون نفری استان، یعنی بیش از ۲۵۴ هزار نفر، در سن سالمندی قرار دارند.
این رقم کمی بیش از میانگین کشور است و در شهر کرمانشاه حتی به حدود ۱۳ درصد هم می‌رسد.
در بین شهرستان‌ها، دالاهو پیرترین و ثلاث باباجانی و جوانرود جوان‌ترین جمعیت استان را دارند.
این واقعیت جمعیتی پرسش‌های جدی درباره خدمات رسانی به سالمندان، از سلامت و بهداشت گرفته تا توانبخشی و مناسب‌سازی شهری، ایجاد می‌کند.
شایسته کرمخانی، کارشناس مسئول دفتر خانواده و بانوان بهزیستی استان، معتقد است: «سالمندی پدیده‌ای اجتناب‌ناپذیر است و سیاست‌گذاری اجتماعی باید متناسب با آن باشد. از طرفی سالمندان نه بار خانواده‌اند و نه باری بر دوش جامعه که صرفاً نیازمند مراکز نگهداری باشد؛ آنها می‌توانند در انتقال فرهنگ، باورها و تجربه‌های اجتماعی نقش مهمی ایفا کنند.»
او همچنین بر لزوم پرهیز از القای «بحران سالمندی» تاکید کرده و از دولت می‌خواهد تا برنامه‌ریزی مناسب برای سالمندان ارائه دهد.
از همین رو سوال اصلی آن است که بهزیستی به عنوان نماینده دولت چه خدماتی به این قشر ارائه می‌دهد؟
خدمات بهزیستی: بین محدودیت و نیازهای واقعی
طبق گفته "بهزاد شهبازی" مدیرکل؛ بهزیستی کرمانشاه تا امروز ۲۸ هزار و ۲۱۱ سالمند را تحت پوشش خدمات خود قرار داده است که سهم زنان با ۱۴ هزار و ۹۵۳ نفر کمی بیشتر از مردان است.
او به جام کوردی می‌گوید: در شهر کرمانشاه، ۱۳ هزار و ۷۴۵ سالمند شناسایی شده‌اند و این جمعیت عمدتاً از طریق شش مرکز شبانه‌روزی، که یکی از آنها خانه حمایتی است، خدمات دریافت می‌کنند.
این خدمات شامل مراقبت‌های پزشکی، پرستاری، توانبخشی، تغذیه و فعالیت‌های فراغتی است.
البته، مراکز شبانه‌روزی به نوعی خصوصی هستند و خانواده‌ها برای استفاده از آنها بخشی از هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند، زیرا هیچ مرکز تمام دولتی در استان وجود ندارد.
مراکز روزانه، دیگر خدمات مهم بهزیستی از جمله امکان گذران اوقات فراغت سالمندان، شرکت در کارگاه‌های هنری، مسابقات ورزشی و سفرهای کوتاه‌مدت را فراهم می‌کنند.
در حال حاضر ۸ مرکز روزانه در استان فعالیت دارد که حدود ۴۵۰ نفر از خدمات آن بهره‌مند می‌شوند.
با این حال، گسترش این مراکز به تمام شهرستان‌ها در اولویت برنامه‌های بهزیستی است و این بدان علت است که عمده این مراکز در شهر کرمانشاه مستقرند و علاوه بر کرمانشاه؛ تنها اسلام آباد و سرپلذهاب مجهز به مراکز روزانه هستند.
مراقبت در منزل و محدودیت‌های دسترسی
یکی دیگر از خدمات حیاتی، ویزیت و مراقبت در منزل است که امکان بهره‌مندی سالمندان ناتوان یا کم‌توان مالی از خدمات پزشکی را فراهم می‌کند.
هم‌اکنون در شهر کرمانشاه تنها دو مرکز ویزیت در منزل با ظرفیت خدمت‌رسانی به ۹۹ سالمند فعال هستند. علاوه بر آن، دو مرکز مراقبت در منزل نیز فعالیت دارند که ۴۰ سالمند را تحت پوشش دارند.
با وجود این خدمات، نبود بیمارستان تخصصی سالمندان یک خلأ بزرگ است.
کرمخانی در این باره می‌گوید: «سالمندان به دلیل بیماری‌های شایع این دوره مجبورند بین مراکز درمانی مختلف سرگردان شوند و هزینه‌های بالای درمان اغلب باعث محرومیت آنها می‌شود!»
شورای سالمندان و مناسب‌سازی شهری: خلأیی محسوس
یکی دیگر از نقاط ضعف کرمانشاه، نبود مناسب‌سازی شهری برای سهولت رفت و آمد سالمندان است.
مدیرکل بهزیستی استان، در همین رابطه بر لزوم توجه شهرداری و شورای سالمندان استان به این نکته مهم تاکید کرده و گلایه دارد که چرا تاکنون اقدامات کافی در این زمینه صورت نگرفته است!
علاوه بر این، فقدان بانک اطلاعاتی جامع درباره جمعیت سالمندان، برنامه‌ریزی هدفمند و تخصیص بودجه مؤثر برای رفع نیازهای این گروه، سالمندان را با چالش مواجه کرده است.
پیامدهای جمعیتی و نگرانی‌های آینده
"ایوب صفری" مشاور اجتماعی استاندار نیز اخیرا در نشستی با اشاره به سرعت گرفتن روند پیری جمعیت در استان، هشدار داده و گفته بود : «کرمانشاه طی ۱۵ سال گذشته دچار توقف جمعیتی شده است. جمعیت کودک و نوجوان ما لاغر شده و هرم جمعیتی نشان دهنده افزایش سالمندی و کاهش نیروی جوان است.»
به گفته وی هم اکنون بیشتر جمعیت استان در دهه ۴۰ و ۵۰ زندگی می‌کنند و با این روند، طی دهه آینده جمعیت سالمندی استان تقریباً دو برابر خواهد شد که فشار مضاعفی بر سیستم بهداشت و درمان، توانبخشی و خدمات اجتماعی وارد خواهد کرد.
سازمان‌های مردم‌نهاد و نقش آنها
از سوی دیگر نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در کرمانشاه همچنان در این حوزه محدود است.
طبق آمارهای موجود در استان ما تنها سه سازمان مردم نهاد در حوزه سالمندان فعال بوده‌اند که البته یکی از آنها منحل شده و دو NGO باقی‌مانده نیز تنها به مسائل آلزایمر و حقوق شهروندی می‌پردازند!
با نگاهی اجمالی به این شرایط و با توجه به افزایش رغبت خانواده‌ها برای سپردن سالمندان به مراکز بهزیستی، نیاز به فعالیت اثرگذار این سازمان‌ها و فرهنگ‌سازی جامعه برای زندگی ایمن و حمایت از سالمندان بیش از پیش احساس می‌شود.
توجه داشته باشید که هم اکنون سن امید به زندگی در کرمانشاه ( ۷۲.۹ سال) قدری پایین تر از میانگین کشور یعنی ۷۵سال است و این یعنی به رغم بالا بودن جمعیت سالمندی در استان ما هنوز به لحاظ زیرساختها و رفاه سالمندی از متوسط کشور عقبیم!
جمع‌بندی
کرمانشاه با جمعیتی پیرتر از متوسط کشور، محدودیت شدید در خدمات بهزیستی، فقدان بیمارستان تخصصی سالمندان، نبود مناسب‌سازی شهری و کمبود NGO فعال مواجه است.
اگرچه سالمندان با تجربیات و دانش خود می‌توانند نقش مؤثری در جامعه ایفا کنند، اما شرایط موجود، آنها را به سوی سرگردانی، فشار مالی و اجتماعی سوق می‌دهد.
جامعه‌ای که از حالا برای سالمندانش برنامه نداشته باشد، در آینده نزدیک خود با چالش‌های گسترده و اجتناب‌ناپذیر مواجه خواهد شد.
این گزارش یک هشدار و یادآوری است: اینکه سالمندی نه تهدید، بلکه واقعیتی است که باید با برنامه‌ریزی هوشمندانه و سیاست‌های حمایتی، به فرصتی برای بهره‌مندی از تجربه و فرهنگ سالمندان تبدیل شود.
گزارش از لیلا سعدوندی