جام کوردی - هەڵەیەک کە بەردەوام لە میانەی لێکۆڵینەوە لە هونەری چیرۆکی کوردی و لە نێوەندی ئەدەبی كوردیدا دەکرێت ئەوەیە، ریشە مێژووییەکانی هونەری چیرۆکی كوردی، دەبەنەوە سەر حیكایەتی فۆلكلۆری و چیرۆكی میللی و داستانی ئەفسانەیی، كە ئەمەش هەڵەیە، چونکە ئەم ژانرانە، دەچنە خانەی ئەدەبی سەر زارەكی و بە پێچەوانەوە هونەری چیرۆك وەك ژانرێكی ئەدەبی نووسراو، لە سەر ئاستی دنیاشدا مێژووێكی زۆر كۆنی نییە و لەو پەراوێزەشەوە چیرۆکی كوردی بە مانا هونەرییەكەی، لە سەرەتاكانی سەدەی رابردوودا سەری هەڵداوە، کە (لە خەوما)ی جەمیل سائب دەكرێتە دەسپێكی ئەو سەرهەڵدانە و هەندێجاریش کورتە چیرۆكەكەی فۆئاد تەمۆ، كە دوانزە ساڵێك بەرلەوەی سائب نووسراوە دەكرێتە دەسپێكی نووسینی چیرۆك لە ئەدەبی كوردیدا. هەر چۆنێك بێت، دەبێ لەڕووی كڕنۆلۆژیی و هونەریی و مێژووی سەرهەڵدانییەوە، چیرۆك وەك ژانرێكی سەربەخۆ ببینرێت و تێكەڵ بە چیرۆكی میللیی نەكرێت. كتێبی (گێڕانەوەی مۆدێرنی كوردی) ژانری چیرۆك وەك هونەرێكی نوێ لە ئەدەبی كوردیدا دادەبڕێت لەو پەیوەندییە مێژوویی و میللییەی كە لە نێوان چیرۆكی كۆن و نوێی كوردی هەیە و دەسپێكی چیرۆكی كوردی بە مۆدێرنانە دەناسێت، بەمەش نووسەری ئەم كتێبە، ئەو هەڵە میتۆدی و بابەتی و مێژووییە راست دەكاتەوە، كە وەك وتمان بەردەوام لە میانەی دیاریكردنی مێژووی سەرهەڵدانی چیرۆكی كوردییدا دەكرێت.
ئەم كتێبە لێكۆڵینەوە و هەڵسەنگاندنێكی وردی چیرۆكی كوردییە بە مانا مۆدێرنەكەی، هەر لە دەسپێـكی سەرهەڵدانییەوە تاكــو سەرەتای دوو هەزارەكان، تیایدا نووسەر ناوەڕۆك و گوتاری چیرۆكی كوردی لەڕووی جیهانبینی و بابەتەوە دەداتە بەرباس و ئەو تێما سیاسی و كۆمەڵایەتی و چینایەتی و نەتەوەییانەی لە چیڕۆكی كوردیدا بە پێی پەیوەندییان بە سەردەم و قۆناغێكی دیاریكراوەوە رەنگیان داوەتەوە، دەخاتەڕوو، كە لە چیرۆكی كوردییدا گوزارشتیان لێكراوە.
گەرچی لە میانەی توێژینەوە لە چیرۆكی كوردییدا، حەفتاكان دەكرێتە پێوەری نوێبوونەوەی چیرۆكی كوردی لەڕووی بابەت و تەكنیكی نووسینەوە، بەڵام ئەگەر بەپێی ئەو كتێبەی (فەرهاد شاكەلی) بێت، ئەوا چیرۆكی كوردی هەر لە سەرەتاوە فۆرمێكی مۆدێرنانەی هەبووە، چونكە نووسەر چیرۆكی (لە خەوما)ی (جەمیل سائب)، وەك گێڕانەوەی مۆدێرن دەناسێنێت، ئەمەش ئەو پرسیارەمان لا دروست دەكات، كە ئایا چیرۆكی كوردی لە دەستپێكییەوە بە تەكنیك و فۆڕمی هونەری مۆدێرن نووسراوە، یان وەك ئەوەی دەوترێت ئەم گۆڕانكارییانە لە حەفتاكاندا دێنە ئاراوە، كە بەشێك لە لێكۆڵەران و توێژەران، ئەو قۆناغە بە دەسپێكی گۆڕانكاریی لە چیرۆكی كوردییدا دادەنێن. بێگومان مامۆستا (فەرهاد شاكەلی)، ئاگاییەكی گەورە و قووڵی لە ئەدەبی كوردی و رۆژهەڵاتی و جیهانییدا هەیە، بۆیە كاتێ چیرۆكی (لە خەوما) بە دەسپێكی گێڕانەوەی مۆدێرن دادەنێت، ئەمە هەر تەنها رایەكی راگوزەر نییە، بەڵكو زادەی شڕۆڤەیەكی وردی ژانری چیرۆكە، لەڕووی گێڕانەوە و تەكنیكی نووسینەوە، بەتایبەتیش ئەگەر ئێمە سەرنج لە چیرۆكی (لە خەوما)ی (جەمیل سائب)بدەین، دەبینین خەون تێمای چیرۆكەكەیە، ئەمەش دەلالەتە لەوەی كە سائب، دەسپێكی چیرۆكی بە توخمێكی مۆدێرن دەست پێ كردووە كە ئەویش خەونە. بێگومان راستە چیرۆكەكە رەنگدانەوەی واقیعی كۆمەڵایەتی سەردەمەكەی شێخە، بەڵام سائب بۆ ئەوەی فۆرمێكی مۆدێرن بەو ژانرە نوێیە بدات لە ئەدەبی كوردییدا، دێت خەون دەكاتە بنەمای گێڕانەوەی رووداوەكان و بەمەش چیرۆك لە گێڕانەوەی واقیعیی جیا دەكاتەوە، چونكە جەمیل سائب دركی بەوە كردووە چیرۆك بە مانای گێڕانەوەی رووداوێكی كۆمەڵایەتی نێو واقیع نایەت، بەڵكو دەبێت فۆڕمێكی هونەری جیاوازی هەبێت و تەكنیكی نووسینی لە چیرۆكی فۆلكلۆری نەچێت! رەنگە هەر ئەمەش هۆكار بووبێت بۆ ئەوەی كە تێمای چیرۆكەكەی بە خەون دەست پێ بكات، وەك ئەوەی رەنگدانەوەی خەون و ئەندێشەی خۆیەتی، ئەمە وێرای ئەوەی رەنگە سائب یەكەم چیرۆكنووسی كورد بێت، رەخنەی سیاسی و كۆمەڵایەتی هێنابێتە نێو دەقی چیرۆكی كوردییەوە، چونكە لەسەر ئاستی هەردوو بوارەكە، رەخنەی سیاسی و كۆمەڵایەتی، لە دەسەڵات و هاوكات رەهەندی سایكۆلۆژی تاكەكانیش دەگرێت، ئەویش لە رێگەی دەرخستنی پەیوەندی و رەفتاری كارەكتەرەكانەوە، لەڕووی سایكۆلۆژی و كۆمەڵایەتییەوە.
هەر چۆنێك بێت، چیرۆكەكەی جەمیل سائب، بنەمای گێڕانەوەی مۆدێرنانەی تێدایە، بۆیە مامۆستا فەرهاد شاكەلی دێت لە نووسینەوەی مێژووی چیرۆكی كوردییدا، ئەم چیرۆكە بە دەسپێكی گێڕانەوەی مۆدێرنی كوردی دا دەنێت، ئەمەش مانای وایە بەرلەو چیرۆكە، وێرای چیڕۆكەكەی تەمۆ، ژانری چیڕۆك بە مانا هونەرییەكەی لە ئەدەبی كوردی نەبووە، بەمەش ئێمە لەبەردەم دوو قۆناغداین كە ئەوانیش چیرۆكی كۆنی كوردی و چیرۆكی مۆدێرن كە لەو كتێبەدا باس كراوە.
چیرۆكی كۆن، هەموو ئەو چیرۆك و حیكایەتە میللی و فۆڵكلۆرییە كۆنانە دەگرێتەوە، كە دەماو دەم و زارەكیی، هاوتەریب لەگەڵ كۆمەڵگەی كوردی هاتوون و گێڕدراونەتەوە و بە چیرۆكی كۆن ناو دەبردرێن و سەرچاوەكەیان گەلێك جار داپیرە و باپیرەی ئێمەن و ناوەڕۆكی ئەم چیرۆكانە، ئەفسانەیی و داستانی و قارەمانێتی و ئایینی، یاخود دڵدارین، دیارە ئەمەیان كەمتر تێمای چیرۆكەكان پێكدەهێنێت، بەو پێیەی كۆمەڵگەی كوردی لە كۆندا كۆمەڵگەیەكی نەریتپارێزیی و میللی و خێڵەكی بووە، هەرچی چیرۆكی مۆدێرنە، ئەوا سەرچاوەی نووسینیان دەقە و ناوەڕۆكەكەیان بە پێی گەشەكردنی قۆناغەكانی كۆمەڵگەی كوردی گۆڕاوە و بابەتی چینایەتی و نەتەوەیی و سیاسی و دەروونی لە خۆ دەگرن، كە جیاوازن لە چیرۆكی كۆن. كەواتا گێڕانەوەی مۆدێرنی كوردی، لەڕووی مێژوویی و زەمەنییەوە، بە دیاریكراوی لە چیرۆكەكەی سائب-ەوە دەست پێ دەكات. ئەمەش لێكدانەوەیەكی نوێیە بۆ چیڕۆكی كوردی لەڕووی تەكنیكی نووسینەوە، كە زۆرجار هەوڵە نوێكانی ئەم ژانرە لە ئەدەبی كوردیدا دەگەڕێندرێتەوە بۆ ساڵانی حەفتاكان، بەو مانایەی تا ئەو كات چیرۆكی كوردی لەڕووی فۆرم و تەكنیكی نووسینەوە گۆڕانكاریی بە سەردا نەهاتووە، بەڵام كتێبەكەی شاكەلی، پێچەوانەی ئەم بۆچوونە دەسەلمێنێت.
بەمەش ئێمە چیتر چیرۆكی كۆن و نوێ تێكەڵ ناكەین و دابڕانێكی مێژوویی لە نێوانیاندا دروست دەبێت، كە چیرۆكی نوێی كوردی، لە سائب-ەوە دەست پێ دەكات و ژانرێكی سەربەخۆیە و پەیوەندی بە چیرۆك و حیكایەتی میللی و فۆلكلۆری كوردییەوە نییە و نابێت ئەم دوو ژانرە جیاوازە تێكەڵ بكرێن، بەڵكو دەبێ وەك دوو ژانری جیا لە یەكتری ببینرێن و دوو مێژووی جیاوازیان بۆ دیاری بكرێت. هەڵبەتە ئەم مێژووەش بڕوا ناكەم بێ خوێندنەوەی ورد، لێكۆڵینەوە و سەرنجدان راگوزەرانە دیاریی كرابێت، چونكە فەرهاد شاكەلی كەسێك نییە بێ بەڵگە و ساغكردنەوەی زانستی و مێژوویی، قسە لە بارەی ئەدەبی كوردییەوە بكات، بە تایبەتیش توێژینەوەیەكی لەو شێوەیە كە زانستییە. لە كۆتاییدا دوا پێشنیار ئاراستەی مامۆستا شاكەلی دەكەم لە بارەی كتێبەكەیەوە، بۆ ئەوەی سوودی زیاتر بە خوێنەر بگەیەنێت :
یەكەم: ئەم كتێبە، لێكۆڵینەوەیە لە چیڕۆكی كوردی لە نێوان ساڵانی 1925 تاكو 2000، دوای ئەو قۆناغە، چەندین چیرۆكنووسی دیكەی نوێ و بە توانا دەركەوتوون و چیرۆكی جوان و داهێنەرانەیان نووسیوە، بۆیە هیوادارم لە دەرفەتێكدا لێكۆڵینەوە لە چیرۆكەكانی ساڵانی دوای 2000 بكات، كە ئەمە جۆرێك لە قۆناغبەندی مێژوویی و زنجیرەیی بۆ چیرۆكی كوردی دروست دەكات، ئەمەش لە بواری توێژینەوە و لێكۆڵینەوەدا، ئاسانكاریی زیاتر بۆ خوێنەران و توێژەران دەكات، لە كاتێ توێژینەوەیان لە بارەی چیرۆكی نوێی كوردی.
دووەم: گرنگە ئەم كتێبە، جارێكی دیكە لەلایەن وەرگێڕێكی دیكەی بە توانا و دیارەوە وەربگێڕدرێتەوە سەر زمانی كوردی، چونكە بە داخەوە وەرگێڕانەكە لەڕووی هونەریی و زمانەوە كەموكورتی هەیە، رەنگە ئەمەش بۆ جیاوازی زمانی رۆژهەڵات و باشوور بگەڕێتەوە، كە لەڕووی رێنووس و دارشتنەوە تا رادەیەك جیاوازن لە یەكتری.