بە پێی ڕاپۆرتی جام کوردی، دەیان لە دیارترین ئابوریناسانی ڕژێمی زایۆنیستی لەوانەش بەرپرسانی باڵای پێشووی وەزارەتی دارایی، بانکی ئیسرائیل و سەرۆک زانکۆ پێشەنگەکانی ئەو ڕژێمە، لە بەیاننامەیەکی تونددا هۆشدارییاندا کە داگیرکردنی کەرتی غەززە ئەگەری هەیە وەک قەیرانێکی گەورە ڕووبەڕووی ئیسرائیل ببێتەوە لە گەڵ قەیرانێکی ئابوری و ئەمنیی بێوێنە و توانای ڕژێم لە هەڵگرتنی بارگرانیی سەربازی و کۆمەڵایەتی بە توندی لاواز بکات.
زیاتر لە 80 ئابوریناسە دیارەکان واژۆیان لە سەر ئەو بەیاننامەیە کردووە کە ناوەڕۆکەکەی بۆ یەکەمجار لە لایەن ماڵپەڕی هەواڵی "واڵا"ەوە بڵاوکرایەوە و جەختیان لەوە کردووەتەوە کە داگیرکردنی غەززە نەک هەر نابێتە هۆی گەیشتن بە ئامانجە ڕاگەێندراوەکان، بەڵکوو لێکەوتەی وێرانکەری بۆ ئابوری ئیسرائیل و سەرمایەی مرۆیی و پێگەی نێودەوڵەتی و ئاسایشی نەتەوەیی دەبێت.
داگیرکردنی غەززە: ڕێچکەیەک بۆ قەیرانی ئابوری و داڕمانی گەشەکردن و ڕاکردنی زاناکان
واژۆکارانی ئەو بەیاننامەیە بە توندی ڕەخنەیان لە بڕیارەکانی ئەم دواییەی کابینەی ئەمنی (کابینەی حکومەت) گرتووە، بەتایبەتی سەبارەت بە داگیرکردنی شاری غەززە و ئاوارەکردنی زۆرەملێی نزیکەی یەک ملیۆن کەس بۆ باشوری ناوچەکە و نیشتەجێکردنی زۆرەملێیان لە کەمپەکان، هۆشداریشیاندا کە ئەم ڕێوشوێنانە بە ناچاری لێکەوتەی کارەساتبار و مرۆیی و سەربازی و ئابوریی لێدەکەوێتەوە.
جەختیشیان لەوە کردەوە کە ئۆپەراسیۆنێکی سەربازیی بەرفراوان کە بۆ ماوەی چەند مانگێک بەردەوام دەبێت، دەبێتە هۆی کوشتن و برینداربوونی ژمارەیەکی زۆر لە هێزەکانی سوپای ئیسرائیل و ژیانی ئەو دیلانەی کە لە غەززە ماونەتەوە دەخاتە مەترسییەوە.
ئەم ئابوریناسانە پێیان وایە ئەم جۆرە ڕێوشوێنانە نەک هەر شکست بە بزوتنەوەی حەماس ناهێنێت، بەڵکوو ڕەنگە کاریگەری پێچەوانەی هەبێت، لە گەڵ بارگرانییەکی دارایی و ئەمنی و مرۆیی کە ئیسرائیل ناتوانێت بەرگەی بگرێت.
دیارترین ئەو هۆشدارییانەی لە بەیاننامەکەدا خراوەتەڕوو
بە پێی ناوەڕۆکی بەیاننامەکە، مەترسییەکانی داگیرکردنەوەی غەززە بریتین لەمانەی خوارەوە:
یەکەم: خێراکردنی پرۆسەی کۆچی نوخبە زانستییەکان و ڕاکردنی زانایان.
دووەم: دابەزینی بەرچاوی بەرهەمهێنان و دابەزینی بەرهەمی ناوخۆیی.
سێهەم: زیادبوونی ڕێژەی قەرزی گشتی بەرامبەر بە بەرهەمی ناوخۆیی و مەترسی قەیرانی قەرز.
چوارەم: تێچووی ڕاستەوخۆی دەیان ملیار دۆلار بۆ سوپا و کەرەستە و کۆکردنەوەی هێزە یەدەگەکان.
پێنجەم: زیادبوونی باج و کەمبوونەوەی خزمەتگوزارییە گشتیەکان بە هۆی فشاری بودجەوە.
شەشەم: سەپاندنی تێچووی نزیکەی 60 ملیار شیکڵ (یەکسانە بە نزیکەی 17.7 ملیار دۆلار) بۆ ئیدارەی سەربازی و خزمەتگوزاری ژێرخانی غەززە.
حەوتەم: مەترسی سزا ئابورییەکانی ئەورووپا و هاوبەشە بازرگانییە سەرەکییەکانی دیکە.
هەشتەم: هەڕەشەی ڕاستەوخۆ بۆ سەر ڕیزبەندی قەرزی ئیسرائیل و بەرزبوونەوەی ڕێژەی سوود و کەمبوونەوەی وەبەرهێنان و لاوازبوونی ژێرخانی پەروەردە و تەندرووستی و خۆشگوزەرانی کۆمەڵایەتی.
لە نێوان واژۆکارانی ئەو بەیاننامەیەدا کەسایەتییە دیارەکانی ئابوری و ئەکادیمی ئیسرائیل هەن کە هەمیشە ڕۆڵێکی سەرەکییان لە داڕشتنی سیاسەتی ئابوریدا هەبووە. لەوانە مانوێل تریختێرنبێرگ، سەرۆکی پێشووی ئەنجومەنی نیشتمانی ئابوری ئیسرائیل؛ ئاڤی بن باسێت، بەڕێوەبەری گشتی پێشووی وەزارەتی دارایی؛ میخائیل ستربچینسکی، سەرۆکی پێشووی بەشی توێژینەوەی بانکی ئیسرائیل؛ یۆرام ئاریاڤ، بەڕێوەبەری گشتی پێشووی وەزارەتی دارایی و پرۆفیسۆر ئەڤیشای براڤیمان، سەرۆکی پێشووی زانکۆی بن گوریۆن و سەرۆکی پێشووی لێژنەی دارایی کنێست.
بوونی ئەم ژمارانە گوزارشت لە کۆدەنگییەکی بەرفراوان دەکات لە نێوان نوخبەی ئابوری ئیسرائیلدا سەبارەت بە جددییەتی دۆخەکە و دەرئەنجامە کارەساتبارەکانی داگیرکردنەوەی غەززە.
ئابوری ئیسرائیل لە لێواری داڕمانی ئەمنیدایە
نووسەرانی بەڵگەنامەکە کە بریتین لە پرۆفیسۆر ئیتای ئاتەر و پرۆفیسۆر بێنی بێنتال و پرۆفیسۆر غایران یەشیب، هۆشدارییان داوە کە داگیرکردنی غەززە نەک تەنیا هەڕەشەیە بۆ سەر ئابوری بەڵکوو هەڕەشەیەکی ڕاستەوخۆیە بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی ڕژێمی زایۆنیستی.
ئەوان جەختیان لەوە کردووەتەوە کە ئابورییەکی لاواز ناتوانێت هیچ ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی درێژخایەن بپارێزێت.
شیکارەکان بە ئاماژەدان بە ئەزموونە شکستخواردووەکانی پێشووی ئیسرائیل لە گەڵ داگیرکارییە درێژخایەنەکاندا، لەوانەش لە باشووری لوبنان (1982-2000) و بوونی سەربازی پێشووی لە غەززە پێش کشانەوەی تاکلایەنەی لە ساڵی 2005، جەختیان لەوە کردووەتەوە کە داگیرکاری نەک هەر نابێتە هۆی سەقامگیری، بەڵکوو دەبێتە هۆی دابەزینی سەربازی و داڕمانی ئابوری و زیادبوونی گوشارە نێودەوڵەتییەکان.
بە وتەی ئەو گرووپە، لە سەردەمێکدا کە ئابوری ئیسرائیل لە هەموو کاتێک ناسکترە و کەشوهەوای نێودەوڵەتی دژی ڕژێمە، گەڕانەوە بۆ داگیرکردنی غەززە تەنیا دەتوانێت دوو بارگرانی بخاتە سەر کۆمەڵگا و سیستەمی ئابورییەکەی.
ڕاپۆرتی تایبەتی کەناڵی 12ی ئیسرائیل: باجی زۆر، کەمتر خزمەتگوزاری و زیادبوونی هەژاری
یوڤاڵ سادیە، پەیامنێری ئابوریی کەناڵی 12ی ئیسرائیل لە ڕاپۆرتێکی ورددا سەبارەت بە بەیاننامەی ئابوری، هۆشداریدا لەوەی کە تێچووی داگیرکردنی غەززە ڕاستەوخۆ دەکەوێتە سەر گەل و دامەزراوەکانی خۆشگوزەرانی ڕژێم لاواز دەکات.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بە داگیرکردنی غەززە، بودجەی بەرگری ئیسرائیل بە دەیان ملیار زیاد دەکات بۆ دابینکردنی تێچووی ئامێرەکان، پێداویستییەکان، لۆجستیک و ئۆپەراسیۆنەکان.
سادیە وەبیری هێنایەوە کە بە پێی یاسا نێودەوڵەتییەکان، ئەگەر ئیسرائیل غەززە داگیربکاتەوە، وەک هێزی داگیرکەر، بەرپرسیار دەبێت لە پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان بۆ ئەو 2.2 ملیۆن کەسەی لە غەززە دەژین؛ بەرپرسیارێتییەکان کە تەندرووستی، پەروەردە، یارمەتی مرۆیی و ژێرخانی لەخۆدەگرن.
بە پێی خەمڵاندنەکان، تێچووی ساڵانەی ئەم خزمەتگوزارییانە تەنیا لە 60 ملیار شیکڵ (نزیکەی 18 ملیار دۆلار) تێدەپەڕێت.
بە وتەی سادیە، ئەم دۆخە لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی ئەوەی ئیسرائیل باج زیاد بکات و خزمەتگوزارییە گشتییەکان بە شێوەیەکی بەرچاو کەم بکاتەوە، هەروەها ڕێژەی بێکاری و کۆچی نوخبە و کەمکردنەوەی وەبەرهێنان زیاد بکات.
هۆشداریشیدا لەوەی کە تێکەڵکردنی خەرجییە قورسەکان لە گەڵ کەمبوونەوەی گەشەی ئابوری دەبێتە هۆی زیادبوونی قەرزی گشتی و دابەزینی پلەی قەرزی ئیسرائیل، سیناریۆیەک کە بە وتەی خۆی زۆر لە قەیرانە ئابورییەکانی ئەرجەنتین و یۆنان دەچێت.
هەڵسەنگاندنی هەڵوێستی دامەزراوەی دیمۆکراسی ئیسرائیل: داگیرکردنی غەززە هەڕەشەیە بۆ سەر بوونی ڕژێم
لە هەمان کاتدا دامەزراوەی دیمۆکراسی ئیسرائیل ڕاپۆرتێکی شیکاریی بڵاوکردەوە کە لە لایەن دوو کەسایەتی دیارەوە نووسراوە – پرۆفیسۆر کارنیت فلۆگ (پارێزەری پێشووی بانکی ناوەندی ئیسرائیل) و پرۆفیسۆر یاکۆڤ فرێنکڵ.
لە ڕاپۆرتەکەدا هاتووە کە داگیرکردنی غەززە قۆناغێک نییە لە شەڕەکەدا، بەڵکوو وەرچەرخانێکی مەترسیدارە و بۆ سەر بوونی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوری ئیسرائیل هەڕەشەیە.
نووسەرانی ڕاپۆرتەکە هۆشداریشیان داوە کە زیادبوونی سزاکان و گۆشەگیریی نێودەوڵەتی و فشاری دارایی و هەڵاوسان لە گەڵ داڕمانی یەکڕیزی کۆمەڵایەتیی ناوخۆدا دەبێت و ژیانی سەرباز و بارمتەکان دەخاتە مەترسییەوە.
بە پشتبەستن بە بڕگەکانی ڕێکەوتننامەکانی جنێڤ لە ساڵی 1949، ئیسرائیل وەک دەسەڵاتی داگیرکەر پابەند دەبێت بە دابینکردنی ژێرخانی و ئاوەدانکردنەوەی ناوچە جەنگاوییەکانی غەززە.
تێچووی مەزەندەکراوی ئەم ئاوەدانکردنەوەیە 180 ملیار شیکڵ (زیاتر لە 53 ملیار دۆلار) دەبێت، کە پێدەچێت بە هۆی ئەو زیانانەی کە بە هۆی شەڕەوە تووشی بووە، بە شێوەیەکی بەرچاو زیاد بکات.
تێچووی ساڵانەی بەڕێوەبردنی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان بە نزیکەی 10 ملیار شیکڵ مەزەندە دەکرێت، لە کاتێکدا تێچووی ئیدارەی سەربازی و مەدەنی بە 20 ملیار شیکل لە ساڵێکدا مەزەندە دەکرێت.
داڕمانی ئابوری: لێدانێک لە داهێنان و تەکنۆلۆژیا و داهاتووی ئیسرائیل
بە گوێرەی ڕاپۆرتەکە، دەرئەنجامە ئابورییەکانی ئەو داگیرکارییە تەنیا لە ئاستی خزمەتگوزارییە گشتییەکان و باجەکاندا سنوردار نابێت. زۆرترین زیان بە کەرتی تەکنۆلۆژیای بەرز و وەبەرهێنانی بیانی و داهێنانی زانستی دەگات.
لە دوای کۆکردنەوەی بەرفراوانی هێزەکان و سزای ئەگەری و دابڕانی جیهانی، وەبەرهێنان لە تەکنۆلۆژیا و توێژینەوەی زانستیدا ڕووبەڕووی دابەزینێکی توند دەبێتەوە، هاوکارییە ئەکادیمییە نێودەوڵەتییەکان ڕاگیراون و دەرچوونی سەرمایەی مرۆیی چڕتر دەبێتەوە.
ئەم ڕەوتە ڕاستەوخۆ بزوێنەرەکانی گەشەی ئابوری ئیسرائیل دەکاتە ئامانج – داهێنان و تەکنۆلۆژیا – و دەبێتە هۆی دابەزینی پێگەی ئیسرائیل لە نێوان ئابورییە پێشکەوتووەکاندا.
هۆشداریی شارەزایانی ئابوری ئیسرائیل وێنەیەکی ڕوونی ئەو کارەساتە ئابورییە دەکێشێت کە ئەگەر کەرتی غەززە داگیرکرابێت بە سەر ڕژێمەکەدا دەڕوات: گەشەی نەرێنی، کەمبوونەوەی وەبەرهێنان، کۆچی بەرفراوانی نوخبە، بەرزبوونەوەی قەرزەکان، بەرزبوونەوەی هەڵاوسان، بەرزبوونەوەی باج و دابەزینی ئاستی ژیان.
ئەم لێدوانە هۆشدارییەکی جددییە بۆ داهاتووی ئابوری و ئەمنی و کۆمەڵایەتی ئیسرائیل؛ داهاتوویەک کە ئەگەر ئەم هۆشدارییانە پشتگوێ بخرێن، دەتوانێت قەیرانێکی وجوودیی بۆ ڕژێمی زایۆنیستی لێبکەوێتەوە./.